چرا تا ابد میزان موفقیت خودمان را با همکلاسی‌های دبیرستانمان می‌سنجیم؟

سیب پرس-دوران دبیرستان برای بیشتر افراد فراموش‌نشدنی‌ترین دوران زندگی است. فرقی نمی‌کند سال‌های دبیرستان به ما خوش گذشته باشد یا بد، به‌هرحال، میزان خاطراتی که از این دوران برایمان می‌ماند، در مقایسه با هر دورۀ دیگری از زندگی بیشتر است. طوری که برخی پژوهشگران سال‌های دبیرستان را دورۀ «تورم خاطره» نامیده‌اند. تأثیر خاطرات دورۀ دبیرستان به‌شکل جالب‌توجهی بیش از بقیۀ عمرمان است. برای مثال، اگر از یکی از همکلاسی‌هایمان در شانزده سالگی بدمان بیاید، خیلی بعید است که این احساس در سی، چهل یا پنجاه‌سالگی تغییر کند. چرا؟

اکثر ما دبیرستان را با ملغمه‌ای از احساس دل‌تنگی، حسرت، لذت و خجالت به یاد می‌آوریم. این احساسات قوی به‌معنای خاطرات قوی است. حتی آهنگ‌های این دوره طوری در یادمان می‌ماند که دیگر هیچ‌وقت تکرار نمی‌شود.

بخشی از تورم خاطرات دبیرستان، بی‌گمان بدین‌خاطر است که در دوران نوجوانی، حساسیت مغز نسبت به بعضی از انواع اطلاعات تغییر می‌کند. احساسات به مغزمان سیگنال می‌فرستند که رویدادهای مهمی در حال وقوع است. در عین حال، سال‌های نوجوانی آکنده است از بازخوردهای اجتماعی مهمی از سوی معلمان، همکلاسی‌ها و پدر و مادرمان دربارۀ مهارت‌ها، جذابیت، جایگاه و مطلوبیتمان دریافت می‌کنیم. از قضا شناختی که در این دوره از خودمان به دست می‌آوریم به شکل حیرت‌آوری پایدار است و تا سال‌های بزرگسالی باقی می‌ماند.

روان‌شناسی تکاملی در پژوهش‌های اخیرش، فرضیه‌های تازه‌ای برای حل این معما پیشنهاد کرده است. این دانشمندان می‌گویند از هزاران سال پیش، دورۀ نوجوانی لحظۀ «تعیین جایگاه فرد» در گروه بوده است.

کسی که در هفده-هجده سالگی به‌عنوان یک شکارچی زبده و شجاع شناخته می‌شد، تا آخر عمر از این جایگاه بهره‌مند بود و کسی که در این دوران برچسب بی‌عرضه و ضعیف می‌خورد، دیگر نمی‌توانست به مدارج بالای اجتماعی برسد. روان‌شناسان تکاملی می‌گویند به همین دلیل آدم‌ها، ناخودآگاه، در این مقطع سنی به‌شکل فوق‌العاده‌ای تلاش می‌کنند «شاخ» شوند. حساسیت آن‌ها به هر چیزی که صلاحیت‌شان را زیر سوال ببرد، بالا می‌رود و تمام تلاششان را می‌کنند تا قدرتمند و جذاب و شکست‌ناپذیر جلوه کنند.

قدرت‌نمایی‌های دوران نوجوانی می‌تواند به عرصۀ رقابتی وسواس‌گونه بین همسن‌ها تبدیل شود. طی این رقابت ذهن ما با حساسیتی حیرت‌انگیز خوبی‌ها و بدی‌هایی که هرکس در حق ما می‌کند به یاد می‌سپارد.

انسان‌های امروزی این سال‌های پرفراز و نشیب را در دبیرستان سپری می‌کنند و کسانی که با آن‌ها مسابقۀ شایستگی و قدرت و جذابیت می‌گذاریم، همکلاسی‌هایمان هستند. به همین دلیل است که از رفتارهای آن‌ها جزئیاتی به یاد می‌آوریم که هیچ‌وقت از همکاران دوران بزرگسالی‌مان به یاد نمی‌آوریم. به عبارت ساده‌تر، همکلاسی‌های دبیرستان برای همۀ عمر مهم‌ترین دوستان و دشمنان ما در زندگی باقی می‌مانند. ممکن است ده‌ها سال از آن‌ها خبری نداشته باشیم، اما به محض آنکه چیزی درباره‌شان می‌شنویم، گوشمان تیز و مسابقۀ قدیمی در ذهنمان زنده می‌شود.