ضرورت مستندسازی تجربه مواجهه ایرانی با «کرونا»

📝منصور ساعی، استادیار ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی/سیبنا

✅ایران به عنوان کشور در چشم باد حوادثی تلخ، درتاریخ زبانزد است. مردمان این سرزمین به درازنای تاریخ طولانی اش، از هجوم اقوام بیگانه و تاخت و تاز و خونریزی «دیگری» در ایران گرفته تا وقوع بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله و فجایع غیرطبیعی نظیر جنگ ها و بیماری ها نظیر وبا و سل و جذام و اخیرا اپیدمی جهانی کرونا، بحران ها و رویدادهای تلخ و تراژیک بی شماری را تجربه کرده اند.

✅شاید از خود بپرسیم، این تکرارشوندگی بحران ها و رویدادهای تراژیک چه نتیجه ای جز تلنبارشدن غم روی غم داشته است؟ آیا به درس و برنامه حاکمیت برای سیاست گذاری و اقدام برای پیشگیری و کنترل مطلوب بحران تبدیل شده است یا برگ غم انگیز دیگری به حافظه تاریخی مردمان ایران زمین اضافه شده است؟ اینکه چرا امروزه با وجود زیست در جامعه شبکه ای و جامعه دانایی محور قرن بیست ویکم هنوز در مواجهه با بحران ها غافلگیر می شویم و برنامه و آمادگی قبلی هماهنگ و تمرین شده ای برای مواجهه درست با بحران های طبیعی و غیر طبیعی نداریم؟ به نظرمی رسد، پاسخ روشن است: «عدم مستندسازی تجربه زمان بحران»

✅مستندسازی تجربه در زمان بحران تنها تهیه و انتشار خبر و گزارش سریع، شفاف و به موقع رویدادها و آگاهی ها نیست. مستندسازی تنها داستان موفقیت ها و خودنمایی های فردی و سازمانی نیست. مستندسازی تنها داستان شکست ها و ناکامی ها نیست.تنها ثبت همکاری و کارتیمی و مشارکت هماهنگ همه سازمان ها و مردم نیست، تنها مدیریت پیام ها و  اخبار، شایعات و اخبار جعلی نیست. تنها خبرهای خوب نجات جان انسان ها و امیدبخشی و افزایش تاب آوری اجتماعی نیست. مستندسازی تجربه تنها مدیریت بودجه و منابع و امکانات نیست، بلکه همه اینها و اضافه بر اینهاست.

✅مستندسازی تجربه زیسته بحران یعنی تهیه گزارش های تحقیقاتی بی طرفانه از تمام ابعاد رویداد،تلاش ها، ناکامی ها، خطاها،کوتاهی ها،موفقیت ها،ابتکارها، خلاقیت ها، برنامه ها، هماهنگی ها، ناهماهنگی ها، قانونگریزی ها،فسادها و احتکارها و..است.

✅مستندسازی تجربه بحران به تصمیم سازی و سیاست گذاری داده محور و شفاف می انجامد. به یک سیستم سیاسی و یک نظام اجتماعی خلاء ها و چالشها و فرصتها را یادآور می شود وبرای مواجهه با بحرانهای احتمالی پیش رو چشم انداز را روشن می کند.

✅مستندسازی تجربه بحران یک حق اساسی نسل های اجتماعی فعلی و نسل های آینده است تا بدانند که چه گذشت و چه باید کرد و در آینده چگونه از تکرار فجایع پیشگیری و چگونه آن را مدیریت کنند.

 ✅  در بحران های طبیعی ایران در چند دهه گذشته از جمله زلزله رودبار و منجیل،بم، آذربایجان،کرمانشاه مستندسازی تجربه مواجهه با بحران انجام نشده است.

✅تنها در مورد پلاسکو و سیل شمال و جنوب بهار نود و هشت، گزارش های ملی از سوی دانشگاهیان نوشته شد،این گزارش های ملی گرچه خیلی ارزشمند هستند اما به معنای واقعی دارای چارچوب مستندسازی تجربه مواجهه با بحران نیستند چون بعداز بحران نوشته شده اند، بر روایت رسانه ها و افراد درگیر در آن بحران متکی است و ناقص است و تیم تحقیقات و مستندساز مشاهده مشارکتی ندارد و روایت های دست دوم را شنیده است.

✅در  بحران کرونا، یک ضرورت و اقدام فوری مبتنی بر مسئولیت اجتماعی و انسانی ملی برای مستندسازی جامع از سوی دولت باید انجام شود

 ✅دولت همین الان و در زمان بحران کرونا باید مستندسازی کند نه بعد از بحران. یعنی تا زمانی که شواهد و فکت ها در دسترس هستند و همه چیز در میدان قابل رصد است، باید این کار انجام شود. فردا دیر است.

✅دولت مسئولیت مستندسازی این تجربه را باید به نهادهای علمی و مدنی  یک تیم  بین رشته‌ ای علاقه مند و متخصص بی طرف واگذار کند تا به طور شفاف تمام ابعاد این بحران مستند شود و در سیاستگذاری های ملی مورد بهره برداری قرار گیرد. نتایج مستندسازی تجربه ها به درس ملی برای دولت و ملت تبدیل می شود.