نقاط امن، خاطرات یک باستانشناس

به گزارش سیبنا، اسماعیل (احسان) یغمایی از محدود باستانشناسانی است که خاطرات یک عمر کاوشهای علمی خود را مکتوب کرده است.«نقاط امن» عنوان جدیدترین کتاب تالیفی او است که در پنج داستان و ۲۲۳ صفحه منتشر شده است.

عروس قنات، نخستین روز درس با سیمین دانشور، نقاط امن، لوله کش باستانشناس و نگین سیاه عنوان این پنج داستان این کتاب است. داستانها خاطراتی حقیقی است که یغمایی با قلم خود آنها را به رشته تحریر درآورده و در پایان هر داستان تاریخ رویداد آن را ذکر و تصاویر مرتبط را نیز منتشر کرده است.

اهمیت خاطره نویسی در کاوشهای باستانشناسی در واقع نوعی تاریخ نگاری شفاهی و مردم نگاری مناطق تاریخی است که یغمایی توانسته با استفاده از یادداشتهای روزانه خود آنها را ساماندهی و چاپ کند.

یغمایی ۲۷ شهریور ۱۳۲۰ در چهارراه آبسردار تهران چشم به جهان گشود اما اصالتا خور (خور و بیابانک از توابع استان اصفهان) است. از دانشکده‌ باستان‌شناسی و هنر تهران [گروه باستان‌شناسی و تاریخ هنر دانشکده ادبیات دانشگاه تهران]، کارشناسی ارشد باستانشناسی گرفت و در سال ۱۳۴۶ نخستین کاوش خود را در هفت تپه خوزستان در کنار استاد عزت الله نگهبان تجربه کرد.

در سال‌های پیش از انقلاب، عضو هیات‌های کاوش در تپه چغاگاوانه اسلام‌آباد غرب، شهرسوخته ، شوش (تپه جعفرآباد)، شیخ‌تپه ارومیه، کاخ هخامنشی چرخاب برازجان، بررسی منطقه کمرود آمل و محوطه کاخ ساسانی بیشاپور بود.

او در همین سال‌ها، به همراه سیف‌الله کامبخش‌فرد در معبد آناهیتا کنگاور، عزت‌الله نگهبان در تپه قبرستان و زاغه دشت قزوین و شهریار عدل در دامنه کوه بی‌بی شهربانو ری کار کرد و البته در گروه‌های باستان‌شناسی منطقه هندیجان و حاشیه رودخانه زهره (به سرپرستی دکتر نیس از دانشگاه پنسیلوانیا)، تل دروازه مرودشت فارس (به سرپرستی پرفسور نیکل از دانشگاه هاروارد)، منطقه چنارباشی ایلام (به سرپرستی پرفسور لویی واندنبرگ از دانشگاه گانت بلژیک)، حاشیه مرزی ایران و عراق (به سرپرستی دکتر لاروژ)، تپه‌یحیی دشت سوغون کرمان (به سرپرستی لمبرگ کارلوسکی از دانشگاه هاروارد)، تپه گودین کنگاور (به سرپرستی کایلر یانگ از ROM کانادا)، معبد آناهیتا کنگاور (به همراه پرفسور لوکونین از موزه آرمیتاژ لنینگراد)، دشت خوزستان (به سرپرستی دکتر جانسون از دانشگاه نیویورک) و دشت ایوه ایذه (به سرپرستی پرفسور هنری رایت از دانشگاه میشیگان) هم حضور داشت.

یغمایی در این اثنا، در سه برهه هم، سرپرست کاوش بود؛ تپه کلاکو فاصل‌آباد گرگان در پاییز ۱۳۵۰، تپه جهودها و تپه منبع آب کنگاور در نیمه تابستان و پاییز ۱۳۵۱ و دو کاخ هخامنشی سنگ سیاه و بردک سیاه دشتستان بوشهر در پاییز ۱۳۵۶. جالب آنکه، او با این تجربه گرانسنگ، سرپرست نخستین گروه گمانه‌زنی باستان‌شناسی پس از انقلاب هم شد که پاییز ۱۳۵۸ و بهار ۱۳۵۹ در تپه چغاگاوانه اسلام‌آباد غرب اتفاق افتاد؛ همان‌جا که نخستین فعالیت خود را در آن‌جا از سر گذرانده بود.

او در این سال‌ها، جز کاوش در تپه هگمتانه همدان به سرپرستی محمدرحیم صراف و تپه ماسور خرم‌آباد به سرپرستی میرعابدین کابلی، که معاونت هیات را برعهده داشت، از زمستان ۱۳۶۱ به سراغ هر محوطه‌ و منطقه و تپه و تل و گور و قلعه  و کاخ رفت، خود، آن‌را هدایت کرد؛ محوطه باستانی ارجان بهبهان، گورستان شغاب بوشهر، تپه قلایچی بوکان، گورستان شه‌زوار چاشم فیروزکوه، قلعه سمنان، تنگ تکاب بهبهان، تپه قبرستان کلاک کرج، منطقه اریسمان کاشان و محوطه اقبالیه، محوطه محمدآباد تل خندق دشتستان، محوطه ارجان و تل همایون بهبهان، تپه‌حصار دامغان، قلعه پرتغالی‌ها و بندر لافت و سلخِ جزیره قشم، شهر پانزدهم شوش، تل بن‌دول نورآباد ممسنی، تا آخرینش، که بهار ۱۳۸۴ در محوطه کاخ هخامنشی بردک سیاه گذشت.

از او تاکنون کتابهای  «بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه ایوه با پرفسور هنری رایت»، «امامزاده‌های تهران، ری و شمیران»، «شوش، شهر پانزدهم»، «کاخ بردک سیاه» و «آرایه‌های زینتی در ایران باستان» منتشر شده است.

و حالا مشغول چاپ خاطرات خود است. «گیسوان هزارساله» با زیرعنوانِ «گوشه‌هایی از خاطرات یک باستان‌شناس» را نشر نو در سال ۱۳۹۶ منتشر کرد. «وقتی که بچه بودم…» دومین کتاب خاطرات اوست و حالا «نقاط امن» که دو کتاب آخر را نشر دادکین چاپ کرده است.

نقاط امن در ۲۲۳ صفحه با شمارگان یک هزار نسخه امسال منتشر شده و ۷۵ هزار تومان قیمت دارد.