شکوه فراموش شده چغازنبیل

مهدی عالیپور

مسئول گروه باستانشناسی پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه

سیبنا: با وجود اینکه چغازنبیل اولین اثر ثبت جهانی ایران است و بیش از نیم قرن از ثبت ملی و چهل و دو سال از ثبت جهانی آن میگذرد، شاهد وقایعی هستیم که نه در شان اثر است و نه تاثیری بر زندگی جوامع پیرامون محلی خود داشته و دارد، از حیث بازدید و جذب سرمایه نیز این محوطه را باید در پایین ترین رتبه نسبت به محوطه های جهانی ایران قرار داد.
از منظر اهمیت تاریخی، چغازنبیل اثری منحصر بفرد در بازشناسی آیین و باورهای مردمان باستان است که در حافظه جمعی بشر مهم تشخیص داده شد اما آیا این اولین اثر جهانی در منطقه موجب ایجاد توسعه پایدار شده است؟ چرا رفع مشکلات و احیای دوباره شرکت کشت و صنعت هفت تپه که در همسایگی این میراث جهانی قرار دارد بعنوان سرمایه ملی از اولویت‌های قوه مجریه و قوه مقننه قرار گرفت اما هیچگاه به محوطه چغازنبیل بعنوان سرمایه ای ملی که کلید توسعه پایدار منطقه در گروی آن است نگریسته نشد؟ چرا مسولین شهرستان میراث فرهنگی را عامل عقب افتادگی توسعه منطقه معرفی می کنند؟ و معمولا میکوشند عدم توفیق در توسعه شهرستان را به وجود میراث فرهنگی ارزشمند شوش گره بزنند؟

وضعیت موجود را از چند منظر می‌توان مورد واکاوی قرار داد: میراث فرهنگی بعنوان متولی این اثر تنها در حفاظت و مرمت به توفیق نسبی دست یافته، هرچند بیشتر توجه نیز به بنای سترگ میانی آن معطوف شده و از منظر حفاظتی تا رسیدن به نقطه مطلوب راه درازی پیش رو دارد. از حیث جذب سرمایه و برداشتن گامهای موثر این مجموعه یکه و تنها رمق چندانی نداشته و جسته و گریخته به صورت سلیقه ای اقداماتی انجام میدهد. شاید بزرگترین چالش این اثر دیده نشدن اعتبارات آموزش و معرفی جداگانه و عدم همراهی دستگاههای تاثیر گذار در فرهنگسازی جمعی مانند صدا و سیما در پرداخت ویژه به این اثر است. در نهایت گام موثر در راستای معرفی چنین محوطه مهمی با ایجاد اشتغال های وابسته پیرامون آن زمانی حاصل خواهد شد که چغازنبیل در برنامه های بالادستی ملی بعنوان ظرفیتی عظیم دیده شده و در جهت بهرمندی جوامع محلی آن اقداماتی عملی صورت پذیرد. حضور سه محوطه جهانی شوش، چغازنبیل و شوشتر در کنار هم نعمتی است که بیش از شرکتی مانند کشت و صنعت هفت تپه میتوانند بازدهی اقتصادی داشته باشند گویا هنوز این مهم برای تصمیم گیران کلان اعیان نگردیده است.
سرمایه گذاری و بهره مندی پایدار از آثار تاریخی مستلزم صرف زمان و دقت بوده که عوامل متعددی مانند بهبود مسیر دسترسی، امنیت و ساخت زیرساختهای اولیه در آن دخیل است هر چند این هزینه ها تنها یکبار انجام خواهد شد حال اینکه مسولین شهرستان دل در گروی طرحهای زودبازده و کوتاه مدتی دارند که در زمان مدیریت خود بتوانند نتیجه آنرا دیده و بعنوان سابقه کاری خود درج کنند، از همین روی همواره به میراث فرهنگی بعنوان عامل عقب افتادگی توسعه نگاه کرده اند. در این راه شایسته است مسئولان برنامه ریز شهرستان ، نسبت به افزایش آگاهی خود درباره ثروتهای طبیعی و تاریخی و بالفعل کردن ظرفیتهای بالقوه آنها بالاتر ببرند و در برنامه ریزی های بلند مدت توسعه شهرستان شوش میراث فرهنگی و طبیعی نقش پررنگ تری بیابد