سیب پرس-احمد اکبری، مدیرمالی پرداخت نوین طی مقاله‌ای نوشت: عدم اطمینان، عنصری ذاتی در تمام فعالیت‌های اقتصادی به شمار می‌آید. نظام مالی و بانکداری اسلامی نیز همانند سایر فعالیت‌های اقتصادی و بانکداری متعارف با انواع ریسک روبرو می‌باشد که مدیریت آن برای کسب هدف مطلوب بسیار حائز اهمیت است. به دنبال تجهیز منابع و تخصیص آن به فعالیت‌های اقتصادی در بازارهای مالی ـ که امروزه شبکه بانکی قسمت عمده‌ای از این بازار اعتباری را بر عهده دارد ـ دقت در مانده مطالبات غیرجاری بانک‌ها، ضرورت شناخت ابعاد ریسک و ابزارهای مدیریت ریسک را روشن و نمایان می‌سازد. در این مقاله پس از بررسی تحقیقات انجام شده پیرامون انواع محصولات فین تک، ریسک و نحوه مدیریت صحیح آن، راهکارهایی که می‌تواند در تحقق برنامه عملیاتی، افزایش سودآوری و ارتقای بانکداری موثر باشد، مورد پیشنهاد واقع می‌شود.

ساختار اقتصادی دنیای امروز با گذشته به طور اساسی تفاوت دارد. توسعه اقتصادی دنیای امروز بر پایه نوآوری و خلاقیت و علم استوار است. استارتاپ ها معمولاً بر اساس یک ایده خلاقانه توسط یک یا چند نفر شکل گرفته و در تلاش هستند با استفاده از این ایده جدید محصول یا خدمتی ارائه داده و درآمدزدایی کنند. یکی از مزایای این نوع کسب و کارها رشد سریع آنهاست که سبب توسعه اقتصاد کشور شده و اشتغال زایی خوبی نیز به همراه می آورد. شرکت های نوپا (استارتاپ آپ) کسب و کاری مبتنی بر ایده های ریسک پذیر هستند که رشد سریعی دارند و در جهت تولید راه حلی نوآورانه و دوام پذیر برای رفع یک نیاز در بازار شکل گرفته اند. استفاده از فناوری لازمه رشد و بقای آنها محسوب می شود(زینکاک، ۲۰۲۰). شرکت های فعال در زمینه فناوری های مالی عموما استارتاپ هایی هستند که تلاش می کنند خودشان را در سیستم های مالی جا بیندازند و شرکت های سنتی را به چالش بکشند. شفافیت اطلاعات، قانونمندی مدیریت مالی و هماهنگی مالی از دستاوردهای مهم فین تک در شرکت های کوچک و متوسط است(شنگ، ۲۰۲۰).

دلایل متعددی برای رشد و گسترش استارتاپ های فین تک شناسایی شده است. نخستین عامل اعتماد و اطمینان به این فناوری است که به ویژه بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸ مطرح گردید. دیگر آنکه نوآوری های مالی حاصل از این رویکرد باعث افزایش چابکی، کارایی، اثربخشی، کاهش هزینه ها و افزایش یکپارچگی در مجموعه می شود. سوم فین تک همواره به استارتاپ ها این امکان را می دهد تا از آخرین تغییرات فناوری استفاده کنند (لئونگ و همکاران، ۲۰۱۷). در مقیاس جهانی آمار و ارقام گواهی رشد ۲۲ درصدی از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ بود و میزان کل سرمایه گذاری در فین تک طی این سال به ۸۰ میلیارد دلار رسید. در نتیجه همین روند سرمایه گذاران ریسک پذیر طی نه سال بعدی بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار در استارتاپ های فین تک سرمایه گذاری شده است. بر اساس گزارش های رسمی منتشر شده انتظار می رود طی سه تا پنج سال آینده ۸۲/۰ از خدمات مالی با استفاده از فناوری مالی (فین تک) ارائه شوند. این آمار و ارقام بر اهمیت موضوع تاکید دارد. به نظر می رسد شرکت­های نوآفرین و استارتاپ­های پیشگام در استفاده از فناوری مالی به اهرم رقابت قدرتمندی در بازارهای به سرعت در حال تغییر و رقابتی دست خواهند یافت (آکار و سیتاک، ۲۰۱۹).

استارتاپ های فین تک با شناخت بازار و خواسته مشتریان، خدمات متنوعی را با کیفیت بالا، ارزان تر و راحت تر به آنان ارائه می کنند که بانک ها به دلیل محدودیت های ساختاری، قادر به انجام آن نبوده و یا فاقد صرفه اقتصادی برای آنها هستند. استفاده از برنامه های ارائه شده توسط فین تک ها سهم بزرگی در انجام تراکنش میان مشتریان پیدا کرده و فین تک ها به بازار خدمات مالی ورود پیدا نموده اند(اسداله و همکاران، ۱۳۹۸). استفاده از فناوری مالی قابلیت های بسیاری دارد که نباید مورد غفلت قرار گیرد. در اقتصاد جهانی، اهمیت فزاینده استفاده از فناوری مالی به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. شرکتهای فین تک دو دسته خدمات مالی ارائه می کنند که شامل خدمات مکمل بانکی و یا خدمات جایگزین بانکداری سنتی می باشد. به هر صورت همکاری نزدیک ارائه دهندگان فین تک با نظام بانکداری این فرصت را فراهم می آورد تا از مزیت های نسبی ارائه خدمات مالی ارزان قیمت و با کیفیت برخوردار شد و هم ریسک مالی را تا حد امکان کاهش داد (قلی زاده و قاسم نژاد، ۱۳۹۶).

فین تک

فین‌تک یا فناوری مالی به معنای کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی است. فین‌تک معادل Financial technology یا FinTech صنعتی در فضای اقتصادی است و به کمپانی‌هایی اشاره دارد که با کاربرد تکنولوژی تلاش می‌کنند خدمات مالی را کارآمدتر کنند. شرکت‌های فعال در زمینه فناوری‌های مالی عموماً استارت‌آپ‌هایی هستند که تلاش می‌کنند خودشان را در سیستم‌های مالی جا بیندازند و شرکت‌های سنتی را به چالش بکشند. مرکز ملی تحقیقات دیجیتال در دوبلین ایرلند فین‌تک را این‌گونه تعریف می‌کند: نوآوری در خدمات مالی؛ این عنوان برای نامیدن گستره وسیعی از اپلیکشن‌های فناورانه به کار می‌رود که در بخش زیادی از ابتدا تا انتهای زنجیره ارزش محصولات مصرفی کاربرد دارند؛ همین‌طور تازه‌واردانی که بازیگران فعلی را به رقابت فراخوانده‌اند و نیز برای نامیدن پارادایم‌های جدیدی مانند بیت‌کوین استفاده می‌شود.

در مطالعه شنگ (۲۰۲۰)، فناوری مالی به صورت ذیل تعریف شده است: نوآوری هایی که به کسب و کارها اجازه می دهد تا از ابزارهایی که فناوری در اختیار آنها قرار می دهد برای ارائه خدمات مالی استفاده کنند. در مطالعه آرنر و همکاران (۲۰۱۵) نیز فین تک به مجموعه فعالیت ها و کسب و کارهایی گفته شده است که با استفاده از توان نرم افزاری نوین ( که بیشتر مبتنی بر بستر وب بوده) به ارائه خدمات مالی در سطحی وسیع و فارغ از مرزهای جغرافیایی می پردازند. می توان فین تک را استارت آپ های تکنولوژی بانکی و مالی در نظر گرفت که تلاش می کنند از مرزهای معمول واسطه گری مالی عبور کنند.

به طور گسترده، اصطلاح تکنولوژی مالی می‌تواند به هر نوآوری در مورد نحوه تعامل مردم با کسب و کار، از اختراع پول دیجیتال تا حسابداری دوگانه، اعمال شود. به دلیل انقلاب اینترنت و همچنین انقلاب اینترنت تلفن همراه و تلفن هوشمند، تکنولوژی مالی به‌صورت شدیدی رشد یافته است و فین تک، که در ابتدا به تکنولوژی رایانه‌ی مربوط به پشت صحنه‌ی بانک‌ها یا شرکت‌های تجاری اشاره می‌کرد، در حال حاضر انواع مختلفی از مداخلات تکنولوژیکی را به اموال شخصی و تجاری توصیف می‌کند.

فین تک در حال حاضر انواع فعالیت‌های مالی مانند انتقال پول، تخصیص چک با گوشی‌های هوشمند، کنار گذاشتن یک شعبه بانک برای درخواست اعتبار، جمع‌آوری پول برای راه اندازی کسب و کار یا مدیریت سرمایه گذاری ها را بدون کمک هیچ شخص دیگری، توصیف می‌کند. فین تک طراحی شده است که با چابکی بیشتر، خدمت‌دهی به بخش‌های مختلف و خدمات بهتر و سریع‌تر؛ تهدید و چالشی برای خدمات سنتی باشد و درنهایت این خدمات را درون خودش غرق کند.

فین تک در ابتدا به‌عنوان فناوری مورداستفاده در سیستم‌های سمت سرور بانک‌ها و مؤسسات مالی معرفی شد؛ با این وجود، تعریف فین تک با گذر زمان تغییر کرده است. امروزه فین تک برنامه‌های کاربردی مشتری‌مدار متعددی را در بر می‌گیرد. در آینده‌ای نزدیک، این فناوری امکان مبادله سهام، مدیریت سرمایه و پرداخت حق بیمه و هزینهٔ غذا را برای افراد فراهم می‌کند.

فین‌تک فناوری‌هایی که برای خودکار و اتومات شدن و یا برای بالا بردن سطح خدمات مالی سایر کسب و کارها و استارتاپ‌ها استفاده می‌شود، است. یکی از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدن فین‌تک برای آسان کردن مدیریت، تعاملات و خدمات مالی کسب و کارهای مختلف است. عموما این کمک‌رسانی‌ها از طریق سیستم‌های کامپیوتری  و در اکثر مواقع اسمارت‌فون‌ها است.

ایجاد تحول در صنعت مالی و بانکداری و شکل‌دهی دوباره به آن با رعایت ۳ اصل اساسی است:

• کاهش هزینه‌ها (در عین حفظ کیفیت و افزایش سرویس‌های مالی)؛
• حذف بروکراسی‌ها و شکستن محدودیت‌های زمانی و جغرافیایی؛
• توانایی هوشمندانه در ارزیابی خطرها و ریسک‌های احتمالی.