یادداشت عاطفه رشنویی مدیر میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه در پی هنجار شکنی گردشگر اکراینی در میراث جهانی چغازنبیل

به نام خداوند روزی ده رهنمای

سیبنا- خبری که از روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی موجب آزردگی خاطر متولیان و حامیان میراث فرهنگی شد و همه را به شدت تحت تأثیر قرار داد، خبری دردناک بود. روز شنبه، گردشگری از کشور اکراین در بازدید از محوطه چغازنبیل بی‌توجه به منشور بازدید، از حفاظ مسیر بازدید عبور کرده و بر روی پوستامنت(سکو) صحن زیگورات رفته و دیگری از او فیلمبرداری کرده است و در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته است. اتفاقی که متاسفانه نه تنها در  در ایران یا چغازنبیل  که در بسیاری از کشورها و محوطه‌های باستانی آنها اتفاق افتاده است. پدیده آسیب رساندن به اثار تاریخی بدون توجه به ارزش و اهمیت انها وندالیسم گفته میشود؛ وندالیسم زمانی بروز پیدا می‌کند که آگاهی و تعلق خاطر وجود نداشته یا کم باشد. کار این گردشگر اکراینی نیز در رسته وندالیسم فرهنگی قرار می گیرد. مواجه شدن با این موضوع، ابتدا این سوال را مطرح می‌کند که چه عواملی در محوطه باستانی می‌تواند از آثار محافظت کند؟ در اینجا لازم است یادآوری کنم در محوطه میراث جهانی چغازنبیل در بدو ورود و پیش از تهیه بلیت تابلویی به نام “منشور بازدید از محوطه” قرار گرفته که به زبان فارسی و انگلیسی و پیکتوگرام‌هایی قوانین بازدید را معرفی کرده است.

“عبور نکردن از حفاظ‌ها”، “قدم نگذاشتن بر آثار” و….از جملۀ این قوانین است. پیکتوگرام‌های منشور بازدید در طول مسیر نیز بر روی تابلوهای معرفی ساختارها و بناها تکرار شده‌اند. متاسفانه نه گردشگر و نه اکثر اوقات راهنمایان تور  به این قوانین توجهی نداشتند. و این عدم توجه منجر به رفتاری دور از شان میراث جهانی میشود. سوال دیگر در مورد نیروهای حراست از محوطه است.ایا این تعداد نفرات  با این ابعاد و گستردگی محوطه کفایت میکند؟ متاسفانه تعداد نیروهای حراست از محوطه به دلیل اعتبارات و مسائل اداری پیوست آن، بسیار کمتر از نیاز و وسعت محوطه است، همین امر امکان حضور این نیروها در تمامی نقاط محوطه را ناممکن ساخته، خوشبختانه نصب دوربین‌های مداربسته در سال جاری  کمک شایانی به نگهداری از محوطه و سرعت بخشی توجه به هر گونه هنجارشکنی در محوطه نموده است لیکن با توجه به وسعت محوطه،قطعاً از زمان مشاهدۀ چنین رفتاری از طریق دوربین  تا دسترسی به گردشگر و تذکر لازم، زمان زیادی صرف خواهد شد . آموزش نیروهای حراست در نحوۀ برخورد با چنین گردشگرانی نیز از موضوعاتی بوده که به صورت کارگاه‌هایی تاکنون به کرات در پایگاه برگزار شده است.

پیام مهم‌تر اما مسئلۀ آموزش راهنمایان گردشگری است که بارها در مورد  ضرورت انجام آن تاکید شده، تا جایی که در اسفند سال ۱۳۹۸ تصمیم بر آن شد با همکاری انجمن راهنمایان گردشگری استان، برنامه‌ای برای آموزش بیشتر راهنمایان گردشگری برگزار شود تا در آن بر اهمیت میراث جهانی، ارزش برجسته جهانی اثر، نقش گردشگر و گردشگری در صیانت از یک محوطه باستانی بیش از پیش برای راهنمایان گردشگری روشن گردد. متاسفانه در نبود راهنمایان آگاه، وقوع چنین رویدادهای ناگواری پیش بینی خواهد شد. این برنامه با همه‌گیری کرونا متاسفانه به تعویق افتاد. امیدوارم در اینده نزدیک زیرساخت برگزاری این دوره های آموزشی فراهم آید.