بازار کساد استارتاپ‌های نظافتی با کاهش ۷۰ درصدی درآمد/ امید به رونق دوباره در خانه‌تکانی‌های پایان قرن

 واحدهای سب‌وکار خُرد آنلاین با آغاز و دامنه‌دارشدن شیوع ویروس کرونا در ایران آسیب‌های فراوانی را متحمل شدند.

در این میان، کسب‌وکارهای مرتبط با خدمات در صف نخست آسیب بودند. از جمله کسب‌وکارهای مرتبط با خدمات که کرونا بازارشان را کساد کرد، خدمات نظافت منازل و استارتاپ‌های مرتبط با آن بود. از آنجا که این استارتاپ‌ها به شرکت‌های کوچک خصوصی مربوطند، آماری از میزان خسارت آنها در دست نیست.

حالا به نظر می‌رسد بار دیگر رونق به بازار آنها باز گشته است. این رونق ابتدا با عادی‌ترشدن شرایط پس از گذشت ماه‌های نخست رخ داد و حالا طی دومین مرحله رونق، واکسیناسیون گسترده و پایین‌آمدن آمار ابتلا و مرگ و میر، سبب‌ساز بازگشت مشتری‌های به این استارتاپ‌ها شده است.

البته آمار دقیقی از میزان جبران خسارت اقتصادی با تغییر شرایط در چندماهه اخیر نمی‌توان به دست داد، اما مشاهدات و بررسی‌های خبرنگار کرونومی در گفت‌وگو با فعالان این حوزه، نشان از خیزی ملایم برای بازگشت به روزهای عادی دارد.

کرونا؛ کلیدواژه رکود

اعلام ورود رسمی ویروس کرونا به کشور، دقیقا مصادف شد با روزهای رونق کار نظافتچی‌های منازل. مردم اصولا از بهمن‌ماه شروع به ثبت درخواست‌های خود در استارتاپ‌های خدمات منزل مبنی بر نظافت می‌کنند تا اواخر اسفند نوبت به خانه‌تکانی آنها برسد. پایان بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ بود که کرونا، جولان خود در ایران را آغاز و کار این استارتاپ‌ها را حسابی مختل کرد.

تعطیلی و بی‌کاری کامل استارتاپ‌های نظافتی، حساب، کتاب همه فعالان این بازار را با بحران مواجه کرد. برخی گزارش‌ها حاکی از کاهش بیش از ۷۰ درصدی درآمد این استارتاپ‌ها در دوران اوج بحران است.

ماجرای شکل‌گیری بازار آنلاین برای شرکت‌های نظافتی، از نیمه دوم دهه نود اتفاق افتاد. زمانی که چندین و چند استارتاپ در این باره شروع به کار کردند. بررسی‌های کرونومی نشان می‌دهد هفت استارتاپ فعال در این حوزه، همگی در نیمه دوم دهه نود آغاز به کار کرده‌اند.

حتی یکی از این استارتاپ‌ها، سال ۱۳۹۸ و دقیقا چند ماه پیش از شیوع کرونا تاسیس شد و همان ابتدای کار، اقتصادی نابسامان را تجربه کرد. آنها حتی پیش از شیوع کرونا، بخاطر اختلال در شبکه اینترنت، یک بار رکود را تجربه کرده بودند اما کرونا، تیر خلاص بود.

با شیوع کرونا، استارتاپ‌ها با کاهش تقاضای مردمی روبه‌رو شدند. تا پیش از آن، اگر در ماه بهمن نسبت به درخواست کارگر برای نظافت منزل اقدام می‌کردید، با تأخیر، سفارش شما پذیرفته می‌شد چرا که اغلب آنها سرشان شلوغ بود، اما در چندماه نخست شیوع ویروس، تا درخواست می‌دادید چندین کارگر اعلام آمادگی می‌کردند تا خودشان را به منزل شما برسانند.

گزارش‌های رسانه‌ها در ماه پایانی سال ۱۳۹۸ حاکی از این بود که بسیاری از فعالان در این حوزه، بیکاری محض را تجربه کرده‌اند. حتی عده‌ای به خاطر رونق کسب و کار نظافت منزل در ماه‌های پایانی سال خودشان را به تهران رسانده بودند تا کاسبی کنند، اما با اینکه اتاقی هم کرایه کرده بودند و به این شغل امید بسته بودند مجبور شدند به شهرهایشان برگردند.

در همان ماه‌ها وضع برای استارتاپ‌هایی که خدماتی جز نظافت مثلا تعمیرات ارائه می‌دادند، وضع‌شان بهتر بود. این را علی که برای یکی از همین استارتاپ‌ها کار می‌کند می‌گوید. او معتقد است وضع برای استارتاپ‌هایی که خدماتشان مبنی بر تعمیر بود، بهتر از استارتاپ‌های نظافت بود چون مردم مجبور بودند وسیله خراب را درست کنند اما برای نظافت ترجیح می‌دادند خودشان دست به کار شوند تا اینکه کارگر به منزلشان بیاید و خدای ناکرده با خطر ابتلا به ویروس مواجه شوند».

استارتاپ‌ها چه کردند؟

بعد از گذشت روزهای رکود اولیه، با عادی‌ترشدن شرایط از یک‌سو و نیز تمهیداتی که استارتاپ‌ها برای رعایت بیشتر پروتکل‌های بهداشتی اندیشیدند، کمی وضع بهتر شد.

مدیر یکی از استارتاپ‌های فعال در حوزه نظافت منزل، که خواست به نامش اشاره نکنیم، درباره این تمهیدات می‌گوید: «ما که رکود شدید روزهای پایانی سال ۹۸ را تجربه کرده بودیم سعی کردیم مشتری‌های خودمان را از ایمنی حداکثر کارکنانمان مطمئن کنیم. به همین منظور با آموزش نکات مهم بهداشتی به متخصصان خود مانند استفاده از ماسک و دستکش و دیگر ملاحظات، سعی کردیم مشتری‌ها را مطمئن کنیم که خطری آنها را تهدید نخواهد کرد. همچنین ضد عفونی گسترده محل را به خدمات نظافت اضافه کردیم. از سوی دیگر، تست‌های چندوقت به چند وقت را راه‌اندازی کردیم و از کارکنانمان خواستیم اگر علائم مربوط به این بیماری را در خود دیدند حتما به ما اطلاع دهند تا سفارش را تغییر دهیم و جایگزین کنیم».

او با اشاره به اینکه در ماه‌های نخست، سفارش‌ها اغلب به محل‌های کار مربوط بود و نه منازل، دلیل این امر را پذیرش میزانی از خطر در ادارات و شرکت‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از ادارات و شرکت‌ها دورکار بودند اما بعد از پایان دورکاری‌ها، آنها بیشتر از اهالی منازل، به ما سفارش می‌دادند. به هر حال به این فکر می‌کردند با حضور در محل کار خطر را پذیرفته‌اند و حالا حضور کارکنان و متخصصان نظافت، این خطر را چندان زیاد نمی‌کند».

او که کارش را از سال ۱۳۹۵ آغاز کرده و دو سال است که کسب و کارش به شرایط عادی سال‌های منتهی به شیوع ویروس کرونا بازنگشته امیدوار است زمستان امسال، پایان همه مصائب اقتصادی استارتاپ‌های نظافت باشد.

امید بازار به آخر سال

با کاهش التهاب اولیه، بخشی از اقتصاد فعالیت استارتاپ‌های خدمات منازل از جمله استارتاپ‌های مبتنی بر نطافت منازل و محل‌های کار ترمیم شد، اما این روزها بار دیگر شاهد روند اوج‌گیری رونق کسب و کار آنها هستیم. واکسیناسیون گسترده و کاهش چشمگیر آمار ابتلا و مرگ و میر بر اثر کرونا، بار دیگر این استارتاپ‌ها را در آستانه بازگشت به روزهای عادی خود قرار داده است. از یکی دو ماه دیگر مردم برای ثبت درخواست خود از بابت خانه‌تکانی پایان سال به این استارتاپ‌ها مراجعه خواهند کرد و این بار به نظر می‌رسد همه چیز مهیاست که به مانند زمستان سه سال گذشته، آنها به پررونق‌ترین روزهای کارشان نزدیک شوند.