رژیم مصرف رسانه‌ ای و بهزیستی دیجیتال

سیبنا– دکتر منصور ساعی- رژیم مصرف رسانه ای به نوعی مدیریت مصرف رسانه ای یک کاربر یا کنشگر در فضای آنلاین است. رژیم مصرف رسانه ای متغیر اثرگذاری بر بهزیستی دیجیتال یک شبکه وند یا کنشگر دیجیتالی دارد.

بهزیستی دیجیتال یا digital wellbeing به معنای حفظ و پایداری سلامت ذهنی، روانی و عاطفی، فکری و خلاقیتی هنگام و زمان مصرف رسانه ها و محتواهای دیجیتال است. بهزیستی دیجیتال محصول، مواجهه صحیح و آگاهانه با رسانه است.

عدم توجه به مقوله بهزیستی دیجیتال و پرمصرفی دیجیتالی به ویژه در دوره حضور و ظهور رسانه ها و ابزارهای ارتباطی دیجیتالی منجر به سرکوب های عاطفی و فکری، کاهش اعتماد به نفس، گوشه گیری، کاهش بینایی، کاهش تمرکز، بی خوابی و اعتیاد رسانه ای و نظایر آن می شود.

امروزه در بیشتر جوامع به دلیل توسعه رسانه های دیجیتالی همراه، با شکل گیری و توسعه «فراغت شناور» مواجه هستیم. یعنی همیشه و در همه حال در محل کار، خرید، غذا خوردن، صحبت کردن، خوابیدن و… به رسانه دسترسی دارند تا جایی که زمان کار و استرحات و اوقات جدی و فراغت شان باهم یکی شده است و همین امر سبب می شود تا تمرکز از میان برود و کیفیت کار کاهش یابد.

در حوزه کسب وکار، موضوعی به نام هزینه-فایده وجود دارد، یعنی هر آنچه که به لحاظ مادی و معنوی هزینه می کنیم، حداقل ارزش و فایده ای برابر با آن هزینه دارد؟ پاسخ هر کاربر به این سوال در موضوع رژیم مصرف رسانه¬ای خود خیلی مهم است.

ما باید در خصوص مدیریت مصرف رسانه ای مان چند پرسش از خودمان داشته باشیم. اول آنکه دیدن محتوا، مشاهده فیلم و صفحات، گروه ها وکانال ها در رسانه های اجتماعی چقدر برای من مفید است؟ آیا این محتوا سطح دانش تخصصی، سواد اقتصادی، اجتماعی، مالی، بانکی و سلامت مان را افزایش می دهد. این محتوا و مطالب به کدام بخش از نیازهای زندگی مان پاسخ می دهد؟ و در چه ابعادی برایمان مفید است؟

کاربران باید پرسش های دیگری نیز از خود داشته باشند، مبنی بر اینکه آیا زمان و محتوایی که در رسانه مصرف می کنند، سبب خشنودی و شادی درونی شان می شود؟ یا از پس دیدن و مشاهده این محتوا، حس شادی و خوشنودی وجودشان افزایش می یابد؟ یا صرفا جهت سرگرمی و وقت گذرانی بی هدف است؟ اینکه محتوایی که خلق می کنیم یا برای دیگران می فرستیم موجب افزایش دانش، خشنودی و سلامت روانی و فیزیکی آنها می شود؟ در مجموع این محتواها و وقت گذرانی آنلاین چه کمکی به بهزیستی دیجیتال من یا دیگران می کند؟
رسانه را نمی توان حذف و محدود کرد بخشی از زندگی ماست و بهبود زندگی ما در گروه بهبود نگاه به رسانه و آموزش نحوه استفاده مثبت از آن است. راهکار استفاده هدفمند از رسانه، آموزش و آموزش و آموزش است چه مستقیم در مدرسه و دانشگاه و محتوای حرفه ای چه به صورت غیرمستقیم و در قالب یک فیلم و سریال و داستان و روایت. آموزش باید به گونه ای باشد تا کاربران استفاده خلاقانه و هدفمند از رسانه ها را تشویق و ترغیب کند. استفاده غیرهدفمند از رسانه، منجر به گوشه گیری، خستگی، افسردگی، فقدان خلاقیت، سرکوب استعداد ها و توانمندی ها و کاهش سلامت و زیستی دیجیتال می شود.

آموزش رژیم مصرف رسانه ای و چگونگی بهزیستن دیجیتال را می توان از شبکه های اجتماعی آفلاین و واقعی شروع کرد. ما پیش از شبکه های اجتماعی مجازی، شبکه های اجتماعی واقعی نظیر مساجد و مدارس را داشتیم. یعنی مردم براساس علاقه شان به مسجد و مکتب می رفتند و مسجد علاوه بر نماز و نیایش، محل شکل گیری تعاملات اجتماعی و آموزش و جامعه پذیری هم بود. ما تا چه اندازه از پتانسیل مسجد، مدرسه و فرهنگسراها به عنوان شبکه های اجتماعی واقعی برای آموزش رسانه ای به شهروندان و توسعه مهارت های بهره گیری از مزیت ها و منافع رسانه و ابزارهای دیجیتال استفاده کرده ایم؟ بسیار بسیار کم. متأسفانه ما مسجد را تنها محدود به نماز و نیایش کرده ایم، درحالی که مسجد می تواند تبدیل به شبکه اجتماعی آموزشی برای جامعه تبدیل شود و ما باید کارکردهای اجتماعی و اموزشی و تعاملی مسجد و فرهنگسرا و مدرسه را در این حوزه تقویت کنیم.